Radio 1 viert Tom Lanoye met podcast 'Viva Lanoye'
Een portret door Vincent Byloo vanaf 6 juli op VRT MAX
.png)
6 juli 2023 - Op 27 augustus 2023 wordt Tom Lanoye 65 jaar. Radio 1 viert dat met de podcast Viva Lanoye. Een groots en tegelijk zeer intiem portret van één van Vlaanderens grootste schrijvers, gemaakt door Vincent Byloo. Hij praat met familie en vrienden van Tom, met klasgenoten en compagnons de route, en natuurlijk met Tom zélf. Viva Lanoye neemt de luisteraar mee op een auditieve odyssee doorheen leven en werk, van wieg tot zerk. Of toch alleszins tot aan z’n officiële pensioenleeftijd.
Aflevering 1: Een man met een plan
In de vroege jaren tachtig bestormt Tom Lanoye de podia en geeft het literaire establishment een oneerbiedige schop onder de kont. Dan al is hij, als slagerszoon met een willetje, vastberaden om de eerste literaire multinational te worden.
Vincent Byloo praat met bevoorrechte getuigen van die tumultueuze beginperiode: Anni Van Landeghem, al 40 jaar Toms vaste redacteur en één van de vroegste ontdekkers van zijn literair talent; Peter Roose aka James Bordello, partner in crime tijdens zijn eerste optredens op wankele cafétafels; en Herman Brusselmans, met wie Tom zijn wildste literaire avonturen beleeft.
Maar hoe impulsief en onbezonnen ook, Tom houdt tijdens die woelige beginjaren altijd een ambitieus plan in zijn achterhoofd: uitgroeien tot het eerste literaire bedrijf van Vlaanderen. Een plan dat weliswaar wordt doorkruist door een familiedrama.
Aflevering 2: Een katholiek college
We duiken in de kartonnen archiefdozen van Toms jeugd: zijn coming of age én zijn coming out. Vincent trekt naar het Sint-Jozef-Klein-Seminarie in Sint-Niklaas, het college waar Tom les kreeg van onder meer priester-dichter Anton Van Wilderode.
Klasgenoot Chris De Stoop vertelt hoe die strenge eliteschool hen allebei opkweekte tot sociaal geëngageerde schrijvers. Zijn klastitularis, Stefaan Van der Kelen, herinnert zich hoe dat klein ‘Tommeke’ op de eerste rij toen al brandde van ambitie. En op een oud dictafoonbandje horen we ook vader Roger en moeder Josée honderduit vertellen over Toms kindertijd.
Hoe vormend waren die jaren aan het college van Sint-Niklaas, als jongste zoon van een groot middenstandsgezin? En waarom bestaat er een singletje van de vijfjarige Tom Lanoye?
Aflevering 3: Een linkse fascist en een rechtse klootzak
Tom Lanoye is niet alleen een uitgesproken politieke schrijver, hij is ook polemist én activist. Dat politieke activisme loopt als een rode draad door al zijn werk: van de sketches die hij als aanstormend talent al schrijft voor het satirische theatergezelschap De Zwarte Komedie, over de vlijmscherpe stand-up show Gespleten en bescheten, tot in zijn recentste roman De draaischijf. Samen met zijn partner René Los is Tom ook altijd een voorvechter van homorechten geweest.
René legt uit hoe hun politieke discussies aan het ontbijt uiteindelijk in Toms columns belanden, hij herinnert zich hoe ze ooit luid toeterend discussieerden op de Portugese autostrade, en hij blikt terug op die heugelijke dag in 1996 toen ze als eerste homokoppel ooit een samenlevingscontract ondertekenden.
Waar liggen de wortels van zijn politiek activisme? En zou Tom zelf een goede politicus zijn?
Aflevering 4: Een Frans stokbrood
Tom Lanoye was voorbestemd om toneelauteur te worden. Moeder Josée speelt als amateuractrice in het lokale liefhebberstoneel, maar ook de slagerij van zijn ouders ervaart Tom als een vorm van theater.
Eén van z’n eerste toneelteksten schrijft hij samen met Herman Brusselmans: De Canadese muur, een voetbalsitcom die de toenmalige BRT inspireert tot een niet onsuccesvolle spin-off op tv. Maar de originele bedenker van FC De Kampioenen zal toch vooral de geschiedenis ingaan als Shakespeare-bewerker. Els Dottermans blikt terug op de even hilarische als traumatiserende ontstaansgeschiedenis van Ten oorlog.
Hoe belandde Els Dottermans op spoed tijdens de avant-première van Ten oorlog? En wat heeft een Frans stokbrood daarmee te maken?
Aflevering 5: Een banale liefde
Wie ooit Kartonnen dozen las, herinnert zich vast nog de ‘banale en verterende liefde’ die Tom daarin beschrijft voor zijn klasgenoot Z. Wie er schuilgaat achter die mysterieuze beginletter bleef meer dan 30 jaar geheim. Tot nu.
Z. praat voor het eerst en ontsluit eenmalig zijn kartonnen dozen.
Hoe heeft hij die vriendschap beleefd die voor Tom zoveel meer betekende? Hoe heeft hij Kartonnen dozen ervaren? En hoe voelt het om één van de bekendste romanpersonages uit de Vlaamse literatuur te zijn?
Viva Lanoye - verjaardagsfeest in Sint-Niklaas
En Radio 1 viert verder! Op zondag 27 augustus, de dag dat Tom Lanoye 65 wordt, wordt dat feestelijk gevierd op de radio, tussen 11 en 13 uur, vanuit de stadsschouwburg in Sint-Niklaas.
Wandel mee in de Elisabethwijk
Naar aanleiding van zijn verjaardag ontwikkelde de stad Sint-Niklaas een sociale, literaire en architecturale wandeling in het spoor van Tom Lanoye. De wandeling maakt dankbaar gebruik van citaten uit het oeuvre van Tom Lanoye en foto's verzameld door buurtbewoners en het Stadsarchief. Via een QR-code kan je luisteren naar fragmenten uit de podcast Viva Lanoye.
Viva Lanoye: een Radio 1-podcast op VRT MAX vanaf donderdag 6 juli en vanaf 23 juli vijf zondagen lang tussen 12 en 13 uur op Radio 1.
Anne Stroobants